Trong lỗ có một “con cua to”

Một dự án, tất nhiên, không chỉ bao gồm hiện tại. Nhưng tương lai, bên cạnh những cái “sẽ” như tính toán, còn biết bao nhiêu chữ “ngờ”.

Không có gì khó hiểu, cũng chẳng bất ngờ khi hôm qua, Tập đoàn Than- Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) tiếp tục đưa ra lời khẳng định về sự hiệu quả của các dự án Bauxite. Ông Trưởng một cái ban có gắn hai chữ “chiến lược” nói “như ngồi trên đống lửa” khi hàng đống tiền đã phải bỏ ra. Nhưng điều đáng chú ý nhất phải là sự thừa nhận “Hiệu quả được tính trong khoảng 30 năm, chứ không chỉ ở thời điểm giá hiện nay”.
Các tham số tính toán giá Alumin của Vinacomin căn cứ vào Tài liệu nghiên cứu thị trường của ngân hàng ANZ với dự báo nhu cầu tiêu thụ nhôm tăng 2,82 triệu tấn/năm; theo nghiên cứu của… Tạp chí James F.King, theo đó giá cả tăng trung bình 5,4% năm. Nhìn vào các tham số này, không khó để nhận thấy đó là những “mức giá biến động lý thuyết”, là những con số ở thì tương lai, là những con cua trong lỗ.
Còn hiện tại là một “cái lỗ chôn vốn” với hiệu quả kinh tế cũng nằm cả trong một chữ lỗ.
Đúng là Vinacomin không ngồi trên đống lửa không xong. Tổng mức đầu tư 11.353 tỷ đồng cho Dự án tổ hợp bauxite- Nhôm Lâm Đồng đã “không còn phù hợp” và “đang được điều chỉnh” với mức tăng khoảng 3.645,5 ngàn tỷ, tức mức tăng đã ngót nghét 40%.
Và, với giá bán 340 USD/tấn Alumin như hiện nay, như tính toán của GS Nguyễn Quang Thái, PCT Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam: Vinacomin chắc chắn lỗ hàng chục triệu USD/năm. “Thua lỗ thực sự chứ không phải có nguy cơ thua lỗ hoặc chỉ lỗ kế hoạch”. Thua lỗ trong tình trạng thuế tài nguyên từ mức 30 ngàn đồng/tấn đã được giảm xuống còn 5 ngàn. Thua lỗ trong khi chủ đầu tư khắc phục bằng cách đề nghị giảm mức đền bù cho đồng bào mất nhà, mất ruộng chỉ bằng ¼ so với ban đầu.
Hôm trước, trong một cuộc tiếp xúc ĐBQH, cử tri tỏ ý băn khoăn trước những “tranh cãi” về hiệu quả của dự án Bauxite. Thực ra, chẳng có gì gọi là tranh cãi cả khi “hiệu quả” là cái gì, ở đâu đó, trong tương lai. Còn hiện tại là lỗ. Liệu có thể tồn tại một cuộc “tranh cãi” sòng phẳng khi một phía nói tương lai, một bên nhìn vào thực tế hiện tại. Và liệu chuyện lỗ lãi có phải là khoa học khi người ta mở đầu bằng những từ ngữ, đại loại “sau này”, “sẽ”.
Một dự án, tất nhiên, không chỉ bao gồm hiện tại. Nhưng tương lai, bên cạnh những cái “sẽ” như tính toán, còn biết bao nhiêu chữ “ngờ”.
4 năm trước, khi các nhà khoa học lên tiếng cảnh báo, Vinacomin hoàn toàn tự tin cũng vẫn với hai chữ “hiệu quả”. Cũng mới chỉ 4 năm, họ phải học thêm biết bao nhiêu chữ ngờ. Ngờ vận tải ô tô sẽ khiến đội giá mỗi tấn 5 USD. Ngờ mỏ xa biển cả trăm km trong khi mỗi tấn quặng nguyên khai cần tới 10m3 lít nước để rửa. Ngờ “cái bẫy giá rẻ” với công nghệ lạc hậu của nhà thầu Trung Quốc, một nhà thầu “Không có công nghệ nguồn về alumin; không có kinh nghiệm làm alumina từ bauxite Tây Nguyên”. Ngờ cả chuyện ký hợp đồng “độc quyền bán” cho một khách hàng Trung Quốc duy nhất…
Vậy mà hôm qua, sau bao nhiêu chữ ngờ, Vinacomin vẫn khăng khăng chuyện “hiệu quả trong 30 năm”- một con cua to, trong lỗ.
Vinacomin thừa nhận thực tế họ “không dám dừng dự án Bauxite” khi tiền của đổ ra quá nhiều, và chẳng còn cách thuyết phục dư luận nào khả dĩ hơn là nói về những con cua rất to, ở trong lỗ. Có điều, đó là ở trong một cái lỗ nào đó, chứ không phải trong tình trạng lỗ chỏng vó hiện tại.

Copy từ: Đào Tuấn