PHÁT NGÔN VÀ QUI
ĐỊNH CỦA
QUAN CHỨC BỘ NÀO CÓ HÀM LƯỢNG TRÍ TUỆ
THẤP NHẤT VIỆT NAM HIỆN NAY?
Trần Ngân
Khoảng hai năm trở lại đây, hàng loạt văn bản
luật của các cơ quan quản lý nhà nước hay phát ngôn của các quan
chức gặp phải phản ứng mạnh của dư luận về nhiều vấn đề như tính khả
thi hay thậm chí là tính ngô nghê của chúng.
Mới đây, trên Facebook đã có lan truyền một cuộc
bình chọn xem những qui định nào là ngớ ngẩn nhất. Có thể kể ra
những qui định như: thịt tươi không được bán quá 8 tiếng, phạt xe
không chính chủ, chứng minh thư phải ghi tên cha mẹ, viếng đám ma
không quá 7 vòng hoa, không được để ô kính trên nắp quan tài… Trong
những qui định và phát ngôn bị phản ứng nhiều nhất thì có thể thấy
có một tỉ lệ rất lớn xuất phát từ Bộ Công an.
1.
Từ lời nói…
Chúng ta thử điểm lại một vài phát ngôn của các
quan chức Bộ này trong thời gian gần đây.
Sáng ngày 20/11 vừa qua, Thanh tra Chính phủ
cùng Ngân hàng Thế giới đã tổ chức Họp báo công bố Báo cáo kết quả
khảo sát xã hội học “Tham nhũng từ góc nhìn của người dân, doanh
nghiệp và cán bộ, công chức, viên chức”. Báo cáo đánh giá bốn
ngành và lĩnh vực tham nhũng phổ biến nhất là cảnh sát giao thông
(CSGT), quản lý đất đai, hải quan và xây dựng.
… Thiếu tướng Nguyễn Văn Tuyên, Cục trưởng Cục
CSGT Đường bộ - đường sắt, Bộ Công An không đồng tình với kết luận
đó. Theo ông Tuyến, đây chỉ là những tiêu cực chứ không thể nói là
tham nhũng: “Tôi cho rằng ở đây chỉ là những tiêu cực chứ không
thể nói là tham nhũng. Bây giờ nghiên cứu thế nào là tham nhũng, thế
nào là tiêu cực tôi cho rằng nó chưa rạch ròi. Nhận của lái xe, nhận
của người tham gia giao thông dăm ba chục, một vài trăm mà đó là
tham nhũng thì theo tôi ý đó là không thỏa đáng”.
(VTC, 23/11/2012)
Còn đại tá Đinh Mạnh Toàn - Phó Cục trưởng Cục
Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội tại Hội nghị bàn về
các nội dung của dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt thì nói:
Báo chí nên hướng dư luận đúng vào các kết
luận của các cơ quan chức năng. Báo chí cũng nên hướng dư luận vào
đúng với các kết luận của những người chủ trì các cuộc họp của các
cơ quan chức năng. Gần đây tôi lên mạng xem, báo chí vẫn hướng dư
luận vào cái khác, đó là chúng ta nêu lên thế nào là mũ giả, mũ rởm.
Các phóng viên đó có lẽ là thế nào đó, thiểu năng gì đó, có gì đó
không hiểu thế nào là mũ giả, mũ rởm, mà cứ phải đưa ra bằng những
lời lẽ, những giả thiết.
(Lao động, 11/3/2013)
Còn Thiếu tướng Trần Văn Vệ, Phó Tổng cục trưởng
Tổng cục Quản lý Hành chính về TTXH, khi trả lời về dự thảo quy định
các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý hành vi chống người thi
hành công vụ của Bộ Công thì nói:
"Nếu người thi hành công vụ cố tình vi phạm thì dù có quy định chặt
chẽ đến mấy cũng vẫn xảy ra việc lạm quyền",
ông Vệ nói. Ông này cũng nói thêm: "Việc nổ súng bắn người
đâu có dễ, từng có cán bộ thi hành án bắn trượt do quá run... nên
không lo việc xảy ra lạm quyền".
(Vietnamnet, 14/3/2013)
Những phát ngôn này đã được báo chí và mọi người
phân tích nhiều. Chỉ xin nói thêm là tất cả những phát ngôn trên đây
hoặc cho thấy sự ngụy biện thô thiển tới mức bất cần, coi thường dư
luận hoặc cho thấy sự ngô nghê của lập luận tới mức người nghe có
quyền nghi ngờ về trí tuệ (dù chỉ ở mức trung bình) của người phát
ngôn ra câu nói đó.
2.
Đến việc làm
Cũng trong thời gian này, Bộ CA cũng đã đưa ra
hàng loạt qui định hoặc dự thảo qui định gặp phản ứng dữ dội của
người dân. Ví dụ như:
-
Phạt xe không chính chủ
-
Chứng minh thư phải ghi tên cha
mẹ
-
Đi nước ngoài hoặc đi tù quá 2
năm bị xóa hộ khẩu…
Nếu chiếu theo những tiêu chuẩn của một chính
sách tốt như: lợi ích cho xã hội vượt quá chi phí, có tính khả thi,
có khả năng được xã hội chấp nhận cao, giảm thiểu những hệ quả không
lường trước, minh bạch… thì hầu hết các qui định trên đều không đạt.
Một điểm chung nữa của những qui định này là hàm lượng trí tuệ của
chúng thấp khá xa so với mức trí tuệ trung bình của xã hội nên gần
như tất cả mọi người dân bình thường, dù ít học đều có thể chỉ ra
những điểm quá sức bất hợp lý của chúng.
Những bất cập của những qui định này đã có nhiều
người phân tích nên ở đây tác giả không nêu lại nữa.
Vấn đề cần lưu ý ở đây là với hầu hết các bộ
ngành khác, sau khi gặp phải phản ứng dữ dội từ dư luận thì hầu hết
đều rút lại các qui định gây tranh cãi. Như Bộ NN&PTNT rút lại qui
định “chỉ được bán thịt tươi dưới 8 tiếng”, Bộ Văn hóa TT rút lại
qui định “quan tài không nắp kiếng” thì với Bộ Công an, họ hầu như
không rút lại các qui định gây tranh cãi. Ví dụ về vụ cấp giấy chứng
minh có in tên cha mẹ, sau khi bị dư luận chỉ ra những bất hợp lý
quá rõ ràng, thậm chí vi phạm các điều ước quốc tế về quyền trẻ em
và cả thủ tướng cũng đã yêu cầu xem xét lại thì Bộ CA vẫn quyết định
cấp giấy chứng minh có in tên cha mẹ vào tháng 8/2012:
Thông tư 27 của Bộ Công an về việc cấp chứng
minh nhân dân mới có ghi tên cha, mẹ bắt đầu từ ngày 1/7 đã gây
nhiều phản ứng khác nhau. Tuy nhiên, lãnh đạo Tổng cục Cảnh sát Quản
lý Hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an, khẳng định vẫn tiến
hành triển khai cấp chứng minh nhân dân theo mẫu mới. Theo đó, việc
thực hiện thí điểm trên 3 quận, huyện của Hà Nội là Hoàng Mai, Tây
Hồ, Từ Liêm sẽ bắt đầu từ tháng 9 tới.(VOV,
23/8/2012)
Tới tháng 12/2012, tại phiên họp với Ủy ban Pháp
luật của Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã phải nhìn
nhận khuyết điểm về quy trình thẩm định thông tư về mẫu chứng minh
thư mới có ghi tên cha mẹ.
(Vnexpress, 24/12/2012)
Nhưng sang tới tháng 1/2013, Bộ CA vẫn tiếp tục
việc thí điểm cấp giấy chứng minh theo mẫu mới:
"Chúng tôi có văn bản xin ý kiến Thủ tướng về
việc để tên cha mẹ trên chứng minh nhân dân. Nếu Thủ tướng yêu cầu
chỉnh sửa, Bộ sẽ sửa lại mẫu in ra, không ảnh hưởng lớn đến tiến độ
triển khai", đại diện Bộ Công an nói.
(Vnexpress, 24/1/2013)
Hay một qui định nữa cũng có thể ảnh hưởng rất
lớn tới người dân là qui định về xử phạt xe không chính chủ do bị
phản ứng quá nhiều nên Bộ Giao thông vận tải phải đề nghị rút qui
định này nhưng Bộ Công an vẫn cương quyết làm:
Mặc dù Bộ GTVT chưa đồng ý với thời gian xử
phạt xe không chính chủ nhưng đại diện Bộ Công an khẳng định vẫn
thực hiện và ra Thông tư 11 để triển khai. Theo đó, từ 15-4 xe máy,
ô tô mua bán không sang tên đổi chủ sẽ bị xử phạt.
(VTC, 15/3/2013)
3.
Nguyên nhân từ đâu
Nguyên nhân chung của việc tại sao thời gian gần
đây người dân phản ứng với nhiều chính sách thì có nhiều, chẳng hạn:
-
Một phần là do sự vào cuộc của
báo chí. Thực ra trước đây có rất nhiều qui định trời ơi, không có
tính khả thi, ban hành rồi để đó nhưng cũng không ai để ý. Giờ do
báo chí vào cuộc nhiều nên dư luận mới thấy rõ hơn sự ngớ ngẩn của
chúng.
-
Nhưng lý do lớn hơn theo tác giả
là thật sự trình độ của bộ máy quản lý nhà nước càng ngày càng kém
đi so với yêu cầu của xã hội hiện đại. Đây chính là kết quả tích tụ
của việc chạy chỗ, chạy quyền, chạy chức ngày càng tệ tại trong hơn
chục năm trở lại đây. Hiện nay, khi một người vào làm cơ quan nhà
nước dù ở địa phương hay trung ương thì ít người thán phục khen giỏi
mà chủ yếu hỏi là có quen biết ai hoặc chạy hết bao nhiêu tiền. Khi
có quá nhiều cán bộ vào được bộ máy nhà nước do quen biết và chạy
chọt thì chất lượng của bộ máy công quyền đi xuống là điều hiển
nhiên. Hơn nữa, trong bộ máy hành chính, những người đưa ra các qui
định kiểu này không phải chịu sự chế tài hay kỷ luật nào cả và nếu
họ làm tốt cũng chả được khen thưởng hay lợi lộc gì nên tất nhiên họ
càng có ít trách nhiệm với những thứ họ ban hành.
Ngoài những nguyên nhân chung trên của bộ máy
hành chính thì tác giả muốn tìm hiểu nguyên nhân tại sao Bộ CA lại
đứng đầu bảng về phát ngôn và những qui định gây phản ứng mạnh từ dư
luận? Theo tác giả, có 2 nguyên nhân chính: 1) Trình độ của cán bộ
công an ngày càng tụt hậu so với mặt bằng chung của xã hội; 2) Lực
lượng CA ngày càng ý thức được quyền lực và tầm quan trọng của mình
nên ngày càng mạnh bạo hơn trong việc đưa ra các qui định, bất chấp
sự không đồng tình và phản ứng của người dân.
Thứ nhất, về mặt bằng cấp thì có thể
thấy lực lượng CA ngày càng nhiều người có bằng cấp, học hàm, học vị
cao, thậm chí là PGS, GS, TS[1]…
Tuy nhiên, vấn đề là ngoài những môn về nghiệp vụ ngành, chương
trình đào tạo ở các trường CA vẫn nhấn mạnh chủ yếu vào lòng trung
thành với chế độ và đảng cộng sản (điển hình là câu khẩu hiện của
lực lượng CA hay được nhắc tới: “Chỉ biết còn Đảng còn mình”)
trong khi một nền hành chính hiện đại sẽ phải nhấn mạnh rằng CA,
cũng như các cơ quan công quyền khác phải có trách nhiệm chính là
phục vụ và bảo vệ người dân vì họ được trả lương từ tiền thuế của
dân chứ không phải cai trị dân. Do mục tiêu hàng đầu là đào tạo ra
những người trung thành với chế độ nên chắc chắn chương trình học
không thể khuyến khích tư duy phản biện (Critical Thinking) mà phải
ưu tiên cho lối học thụ động, học thuộc lòng. Chưa kể, cũng như mọi
ngành khác ở Việt Nam, một người muốn lên làm lãnh đạo CA thì tiêu
chuẩn tối thiểu là phải có bằng trung hoặc cao cấp chính trị. Giảng
viên và chương trình học chính trị ở Việt Nam đa số vừa cũ kỹ, vừa
giáo điều, khác biệt hoàn toàn so với chuẩn mực của chính trị học
hiện đại ở các nước phát triển và cách học cũng chủ yếu là học thuộc
lòng mà không cần động não. Ngoài ra, để được thi vào trường thuộc
khối an ninh thì lý lịch được coi là điều kiện tiên quyết. Thí sinh
phải được sơ tuyển ở công an địa phương và xác nhận lý lịch xem có
đủ tiêu chuẩn không mới được thi[2].
Như vậy, nhiều thí sinh giỏi nhưng lý lịch “có vấn đề” đã bị sàng
lọc bớt, những người còn lại muốn lên làm lãnh đạo phải học ít nhất
7, 8 năm (nếu muốn có bằng thạc sĩ, TS thì còn lâu hơn nữa) toàn
những lý thuyết lạc hậu, cũ rích theo kiểu nhồi sọ thì chất lượng
đội ngũ cán bộ CA không thấp so với mặt bằng chung của xã hội mới là
lạ. Vì vậy, cũng đừng ngạc nhiên khi phải nghe nhiều phát ngôn ngô
nghê của các quan chức ngành CA, dù họ có mang hàm tướng đi nữa.
Thứ hai, cùng với việc Bộ CA không thèm
đếm xỉa tới sự phản ứng của dư luận về những qui định trên thì một
điều có thể nhận thấy là trong vài năm gần đây, số vụ CA sử dụng bạo
lực với dân ngày càng nhiều, rất nhiều trường hợp đánh chết người
dân tại đồn hoặc đánh công khai ngoài đường[3].
Có nhiều lý do giải thích cho việc này nhưng theo tác giả, lý do
quan trọng nhất là lực lượng CA đang ngày càng tự tin vào sức mạnh
và quyền lực của mình. Tự tin tới mức họ có thể bất chấp, không cần
quan tâm tới phản ứng của dư luận về những bất hợp lý quá rõ ràng
trong các qui định của họ đưa ra. Tự tin tới mức Bộ Công an còn đưa
ra dự thảo qui định cho phép bắn thẳng vào người có hành vi chống
đối nếu có khả năng gây nguy hiểm. Vậy tại sao lực lượng CA lại ngày
càng trở nên tự tin và sẵn sàng bất chấp dư luận như vậy? Lý do
chính có lẽ là vì họ đã ý thức được vai cực kỳ quan trọng của mình
trong hệ thống chính trị hiện tại
Thời gian gần đây, tính chính đáng
trong vai trò lãnh đạo của Đảng CS ngày càng bị đặt thành câu hỏi vì
kinh tế suy thoái, tham nhũng tràn lan ăn sâu vào hệ thống, bất ổn
xã hội gia tăng do các vụ khiếu kiện đông người ngày càng nhiều mà
lý do chủ yếu là vì người nghèo ở nông thôn bị cướp đoạt ruộng đất
trắng trợn, các vụ trộm cướp táo tợn tăng đột biến ở các đô thị lớn
như TP.Hồ Chí Minh, Hà Nội… Do đó, để duy trì quyền lực và giữ ổn
định xã hội, Đảng ngày càng phải dựa nhiều hơn vào lực lượng
CA trong việc trấn áp các cuộc khiếu kiện hay biểu tình, cưỡng chế
đất đai, bắt bớ và đe dọa những người bất đồng chính kiến... Đảng và
CA đều hiểu là cả 2 bên đều cần nhau, Đảng (chính quyền) cần CA để
đàn áp và duy trì ổn định xã hội nên không dám trừng phạt quá mạnh
tay khi CA làm sai (ngược lại, nếu có ai dám chống đối hoặc gây bất
lợi cho ngành CA thì sẽ bị trừng trị rất nặng tay, ví dụ điển hình
là vụ nhà báo Hoàng Khương của Báo Tuổi trẻ hay vụ 1 cô gái trẻ tát
vào mũ bảo hiểm của CA và bị tù giam 9 tháng sau đó giảm xuống còn 6
tháng
(Vietinfo, 10/1/2012)). Còn CA cần
Đảng để có thêm quyền lực và từ đó có thêm được các lợi ích về kinh
tế cho các cán bộ trong ngành[4].
Một lý do nữa khiến lực lượng CA ngày càng có
nhiều quyền lực có thể xuất phát từ nhu cầu củng cố phe cánh ở hàng
ngũ cán bộ cấp cao của Đảng. Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà từ khi
thủ tướng Dũng, một nhà chính trị kỳ tài trong việc xây dựng phe
cánh và đấu đá nội bộ lên làm thủ tướng thì ông này đã phong hàm
tướng cho hàng loạt cán bộ CA. Từ khi lên nắm quyền, chỉ riêng với
cấp bậc thiếu tướng và trung tướng, thủ tướng Dũng đã ký quyết định
phong hàm cho:
-
2007: 29 thiếu tướng; 12 trung
tướng
(CAND, 28/4/2007)
-
2008: 33 thiếu tướng, 4 trung
tướng
(http://CAND, 5/6/2008)
-
2009: 10 thiếu tướng, 5 trung
tướng
(CA TP.HCM, 20/10/2009)
-
2010: 44 thiếu tướng, 8 trung
tướng
(Langmotrach, 2010)
-
2011: 51 thiếu tướng, 7 trung
tướng
(VOV, 16/12/2011)
-
2012: 34 thiếu tướng, 14 trung
tướng
(CA Đà Nẵng, 2012)
Như vậy, chỉ trong 6 năm, thủ tướng
Dũng đã ký phong hàm cho tổng cộng là 201 thiếu tướng và 50 trung
tướng ngành CA, đây là một con số rất lớn so với thời kỳ trước đó
cũng như so với lực lượng cảnh sát của hầu hết các quốc gia trên thế
giới. Tất nhiên là bất kỳ nhà lãnh đạo nào ký phong hàm hay nâng
chức cho cấp dưới đều hi vọng vào sự trung thành của họ với cá nhân
mình[5].
Như vậy, số lượng tướng lĩnh CA đã gia tăng đột
biến thời gian gần đây. Chưa kể một số tướng CA được điều sang các
cơ quan quan trọng khác. Chẳng hạn, Trung tướng Bùi Văn Nam thôi giữ
chức thứ trưởng Bộ CA để giữ chức bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình; Trung
tướng Phạm Minh Chính thôi giữ chức thứ trưởng Bộ CA để giữ chức bí
thư Tỉnh ủy Quảng Ninh. Trung tướng Trương Hòa Bình thôi giữ chức
Thứ trưởng Bộ CA để sang làm Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao. Tổng
cục trưởng Tổng cục An ninh II (Bộ Công an) Phạm Dũng được Thủ tướng
bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ Nội vụ kiêm Trưởng ban Tôn giáo Chính
phủ. Tất nhiên không thể không kể tới vai trò của Thượng tướng
Nguyễn Văn Hưởng, nguyên Thứ trưởng Bộ Công an, là Phái viên Tư vấn
cho Thủ tướng Chính phủ về an ninh và tôn giáo mới về hưu.
Khi số lượng tướng lĩnh cao cấp tăng quá nhiều và
nhanh, cán bộ ngành CA được trọng dụng ở nhiều vị trí quan trọng
khác thì rõ ràng việc lực lượng CA tự tin hơn về vai trò của mình
trong xã hội cũng là điều dễ hiểu.
Tóm lại, theo tác giả, xu hướng chung là lực
lượng CA sẽ ngày càng có tiếng nói quan trọng trong hệ thống chính
trị Việt Nam. Tình hình càng trở nên rối ren và bất ổn thì vai trò
CA sẽ ngày càng trở nên quan trọng hơn và họ sẽ ngày càng tự tin và
thích đưa ra các qui định để kiểm soát xã hội chặt chẽ hơn, đồng
thời mang lại lợi ích cho mình. Tuy nhiên, do trình độ cán bộ công
chức chung còn rất yếu kém nên chắc chắn sắp tới sẽ còn nhiều qui
định của ngành CA gặp phải phản ứng mạnh của xã hội.
[1]
Muốn đánh giá trình độ khoa học thực sự của các vị GS, TS
ngành CA cứ đọc thử bài này “Phi
chính trị hóa lực lượng vũ trang là mắc kế địch” của
Trung tướng, PGS.TS Tô Lâm, Thứ trưởng Bộ CA sẽ rõ:
(Vietnamplus, 17/3/2013).
Cũng xin nói thêm rằng Đại tướng Trần Đại Quang, Bộ trưởng
Bộ Công an cũng là có học hàm, học vị là GS.TS. Có lẽ ông là
bộ trưởng bộ CA có học hàm, học vị cao nhất thế giới. Ngành
CA hiện nay (cũng như quân đội, thể thao…) rất chuộng học
hàm, học vị. Trong Dự thảo Luật CAND (sửa đổi) đang được Bộ
Công an xây dựng (tất nhiên Luật này phải có chỉ đạo sát sao
từ PGS. TS Thứ trưởng Tô Lâm hay GS.TS Bộ Trưởng Trần Đại
Quang rồi) cũng đề nghị:
…đưa ra
tiêu chí cụ thể để kéo dài thời gian công tác đối với các
đồng chí là lãnh đạo, chỉ huy hoặc có học vị Tiến sĩ, chức
danh Giáo sư, Phó Giáo sư hoặc được cấp có thẩm quyền
xác định là chuyên gia giỏi trong các lĩnh vực Công an
(CAND, 24/2/2013)
[2]
“Bản thân và gia đình chấp hành tốt chủ trương, chính sách
của Đảng, pháp luật của Nhà nước, quy định của chính quyền
địa phương. Có thân nhân trong gia đình (ông, bà nội,
ngoại, cha, mẹ hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng...) đảm
bảo tiêu chuẩn về chính trị theo quy định của Bộ Công an”
(Dân trí, 5/3/2010)
[4]
Xin nói thêm là nạn chạy chức quyền trong lực lượng CA cũng
không thua gì các ngành khác vì các vị trí cao cấp trong
ngành mang lại rất nhiều bổng lộc. Chẳng hạn khi bọn trộm
đột nhập nhà Trung tướng Vũ Hùng Vương, Phó tổng cục trưởng
Tổng cục Cảnh sát trong đêm 25/12/2011 chúng đã lấy được
trong két sắt nhà ông này: “550 triệu đồng, 9 cây vàng
9999, 12 chỉ vàng tây cùng một số ngoại tệ, tổng trị giá hơn
1 tỉ đồng. Ngôi nhà 3 tầng nằm trong con ngõ to thuộc phường
Dịch Vọng đã bị nhóm đối tượng này khoắng sạch”
(Petrotimes, 19/2/2012)
[5]
Không biết có phải vô tình hay hữu ý mà vào cuối năm 2010,
trong thời kỳ cao điểm của vụ Vinashin, khi rất nhiều mũi
dùi tập trung vào thủ tướng Dũng trong kỳ họp Quốc hội về
trách nhiệm của ông trong vụ này thì Trung tướng (lúc đó là
thiếu tướng) Trần Bá Thiều, Tổng cục trưởng Tổng cục XDLL –
CAND, đại biểu Quốc hội của Hải Phòng, là một trong những
người hiếm hoi lại lên tiếng bênh vực thủ tướng Dũng:
"Hiện
nay chúng ta vẫn ở trong tầm kiểm soát được Vinashin, nhiều
đại biểu Quốc hội chưa hình dung hết được Vinashin như thế
nào, thực sự Vinashin hiện nay nhiều con tàu vẫn đang xuất
xưởng, vẫn đang được đóng mới, còn đám sai phạm thì ta xử lý
hết sức nghiêm túc, chứ không phải Vinashin u ám và thất
vọng như một số đại biểu phát biểu. Cơ quan điều tra đã làm
việc hết sức nghiêm túc, tất cả những đối tượng sai phạm,
những con người sai phạm ở đây đều được xử lý một cách
nghiêm minh.(Tuanvietnam,
5/11/2010)
http://www.viet-studies.info/kinhte/TranNgan_BoNaoThapNhat.htm
Copy từ:
Người Lót Gạch