Hà Nội, 25/2/2013
Lê Anh Hùng
Phần I – Hành
trình vào “thế giới tâm thần”
Phần II –
Cuộc sống trong “thế giới tâm thần”
Trung tâm Bảo trợ Xã hội II là một trung tâm
chăm sóc đối tượng xã hội thuộc Sở LĐ-TB-XH Hà Nội. Trước kia, nó chuyên chăm
sóc người tàn tật cũng như các đối tượng xã hội khác; bệnh nhân tâm thần cũng
có, nhưng không nhiều. Từ
tháng 6/2012, khi Trung tâm Bảo trợ Xã hội IV ở Ba Vì (nơi chăm sóc bệnh nhân
tâm thần đã qua điều trị ở các bệnh viện tâm thần) quá tải thì Trung tâm BTXH
II mới bắt đầu tiếp nhận bệnh nhân tâm thần từ Ba Vì chuyển qua và từ nơi khác
đến. Lúc tôi đến thì ở đây đã có 30 bệnh nhân, đến khi tôi về thì con số này là
34 người. Phần lớn số bệnh nhân này mang bệnh nhẹ, hoặc đã đỡ nhiều. Song cũng
có một vài bệnh nhân khá nặng, thậm chí có người còn thường xuyên ỉa đái cả
quần.
Tôi được bố trí ở trong một căn phòng khoảng 12m2 với
4 giường đơn dành cho 4 người. Toàn bộ khu vực bệnh nhân tâm thần nam bao gồm 1
phòng lớn rộng khoảng 50m2, chứa trên dưới 10 người; 5 phòng nhỏ như phòng của
tôi, mỗi phòng chứa 4 người; 2 phòng dành cho bệnh nhân lên cơn kích động cần
cách ly, không có giường mà chỉ có bệ xi-măng lát đá hoa, với bồn cầu riêng; 1
nhà kho chứa quần áo bệnh nhân, chăn màn, vật dụng vệ sinh; 1 khu vệ sinh chung
với 2 phòng tắm nhỏ và 3 phòng vệ sinh. Khu nhà có hình chữ nhật, gồm 1 dãy nhà
chính (5 phòng nhỏ + 1 phòng lớn) và một dãy nhà phụ (khu vệ sinh, 1 phòng kho
và 2 phòng dành cho bệnh nhân kích động). Trước mặt dãy nhà chính là tường của
một toà nhà khác. Ở giữa khu nhà là một khoảng sân hình chữ nhật rộng chừng
100m2. Đối diện với dãy nhà phụ là cửa chính thông ra ngoài của khu nhà, cửa
xếp bằng sắt, luôn được khoá cẩn thận mỗi khi cán bộ, nhân viên trung tâm ra vào.
Một bên cửa chính là phòng dành cho CBCNV trực. Trong phòng có đặt một chiếc TV
Samsung 21 inch, thường bật lên cho bệnh nhân xem qua cửa sổ.
Sân và hai
phòng dành cho bệnh nhân lên cơn. Ảnh: Ngô Nhật Đăng
Theo tìm hiểu của tôi, mỗi bệnh nhân hàng tháng được
700.000VNĐ tiền ăn và 15.000VNĐ tiền mua thuốc, một năm được phát một bộ quần
áo. Chăn màn và quần áo ấm cho bệnh nhân phần lớn là do quyên góp hay do các tổ
chức và cá nhân tặng. Một cô hộ lý tâm sự với tôi là quần áo rét thì hiện tạm
ổn nhưng trung tâm đang lo thiếu quần áo lót cho bệnh nhân trong mùa hè tới,
bởi mùa hè trời nắng, bệnh nhân hay lên cơn mà mỗi lần như thế họ thường xé
quần áo của mình. Do số tiền được cấp mua thuốc ít ỏi nên có bệnh nhân bệnh
tình không những không cải thiện mà còn xấu hơn lúc mới đến.
Khoảng 6h sáng, bệnh nhân được đánh thức đồng loạt rồi
ra sân tập thể dục (trừ những ngày trời mưa). Sau đó, họ làm vệ sinh cá nhân và
chờ ăn sáng, uống thuốc. Việc tắm giặt được nhân viên quan tâm khá chu đáo.
Trời nắng thì bệnh nhân tắm trong khu vệ sinh, trời lạnh thì họ được đưa ra
ngoài tắm nóng lạnh ở khu nhà gần đó. Việc giặt giũ quần áo, chăn màn do nhân
viên trung tâm đảm nhiệm. Một vài bệnh nhân tỉnh táo, ưa sạch sẽ thì tự giặt
quần áo của mình.
Ở đây, bệnh nhân được ăn ngày ba bữa. Bữa sáng vào lúc
7h30, với thực đơn luân phiên: bánh mì, bánh chưng, bánh nếp, bánh giò… Bữa
trưa ăn vào lúc 10h30 và bữa chiều vào lúc 16h30. Thực đơn hai bữa chính thường
gồm một món thịt và một món canh hay rau, cũng luân phiên đổi món hàng ngày: thịt
lợn/thịt gà/trứng vịt luộc (1 quả)/giò chả (1 khúc)... Nhân viên trung tâm trồng
rau trong những khu đất dành cho mục đích tăng gia sản xuất rồi bán lại cho
trung tâm; ngoài ra, họ còn trồng rau ở nhà và bán cho trung tâm để cải thiện
đời sống. Nhờ thế, mọi người ở đây đều được ăn rau sạch, thứ của hiếm trên các khu
chợ ở Hà Nội. Ban đầu, tôi phải ăn với một tô đựng cả cơm lẫn thức ăn (kể cả
canh) như các bệnh nhân khác. Sau vài hôm, nhân viên ở đây cho tôi một cái cặp
lồng để đựng canh, rồi tôi cũng xin được nước rửa bát để tự rửa đồ dùng cho
mình. Có hai bệnh nhân tỉnh táo và siêng năng hơn số khác được giao nhiệm vụ
thay nhau rửa bát hàng ngày.
Các bệnh nhân tâm thần ở trung tâm,
cũng như ở những
nơi khác, hầu hết đều nghiện thuốc lá. Họ dễ bắt chước nhau và không làm
chủ được hành vi. Hễ gia đình hoặc ai cho đồng nào là hầu
như họ chỉ dùng để mua thuốc bằng cách nhờ các nhân viên mua ở căng-tin
của
trung tâm. Không chỉ nghiện thuốc lá, một số bệnh nhân còn rất khoái
uống trà.
Họ mua trà ở trung tâm và xin nước sôi của nhân viên, hoặc của số đối
tượng xã
hội tỉnh táo, không bị giam nhốt. Thời gian tôi ở đây tuy ngắn ngủi
nhưng cũng may
mắn được nhận quà từ 2 cuộc từ thiện của các nhà hảo tâm bên ngoài.
Việc phân biệt một người mắc bệnh tâm thần với một
người tỉnh táo là điều không mấy khó khăn, nhất là đối với những người vẫn
thường xuyên tiếp xúc với bệnh nhân tâm thần. Do vậy, trong thời gian ở trung
tâm, phần lớn CBCNV đều xem tôi là một hiện tượng lạ, nhất là khi tôi không
phải uống thuốc gì hết mà vẫn cứ ăn ngon ngủ kỹ (bệnh nhân tâm thần thiếu thuốc
thì không ngủ được, mà mất ngủ sẽ dẫn đến rối loạn tâm thần). Với một số người,
tôi bảo họ hãy lên mạng tìm hiểu thông tin về tôi. Người nọ rỉ tai người kia
nên hầu hết mọi người đều hiểu tình cảnh của tôi, vì thế họ rất chia sẻ với
tôi. Một vài người thậm chí còn cảnh báo tôi việc người ta có thể tiêm thuốc
loạn thần kinh cho mình.
Bệnh nhân ở đây được chia làm 2 loại: loại nặng ngày
uống thuốc 2 lần (vào lúc 8h và 19h) và loại nhẹ uống thuốc ngày 1 lần vào lúc
19h). Là những bệnh nhân tâm thần nên việc họ hay gây gỗ, thậm chí lên cơn rồi choảng
nhau là “chuyện thường ngày ở huyện”. Thậm chí có lần tôi còn bị một bệnh nhân
nổi xung đánh lại khi “dũng cảm” nhảy vào can ngăn cuộc ẩu đả giữa anh ta với
một người khác. Một “bài học” đáng nhớ!
Nói chung, những ai không may mắc phải căn bệnh quái
ác này thì đều có hoàn cảnh đáng thương tâm. Đặc biệt, có những gia đình rơi vào
tình cảnh phải nói là thê thảm, mà trường hợp tôi kể sau đây là một trong số
đó. Tôi vào được mấy hôm thì có một bệnh nhân nam trông rất khôi ngô, tuấn tú chuyển
từ Bệnh viện Tâm thần Hà Nội tới. Cậu là con trai duy nhất trong gia đình, sinh
năm 1980, do thất tình rồi phát bệnh khi đang học lớp 11, vào viện hết lần này
đến lần khác nhưng cứ hễ ra viện một thời gian là lại tái phát. Bố cậu đã xác
định khi đưa cậu đến là cậu sẽ ở lại trung tâm suốt đời, và cậu cũng hiểu điều
đó. Cậu kể, mẹ cậu bị trầm cảm (một dạng bệnh tâm thần) từ năm cậu mới 2 tuổi,
và hiện vẫn đang điều trị ở Bệnh viện Tâm thần Trung ương (Thường Tín). Cậu tâm
sự với tôi, niềm ao ước lớn nhất bây giờ của cậu là mong bố cậu xoay xở thế nào
để mẹ cậu được đưa đến đây, để ngày ngày mẹ con có cơ hội được nhìn thấy nhau,
như thời gian cậu và mẹ cùng điều trị ở Bệnh viện Tâm thần TW.
Nếu bỏ qua những điều bất tiện như tình trạng bẩn thỉu
(mặc dù các hộ lý vẫn quét dọn hàng ngày nhưng khu vệ sinh thường hôi hám, vì “ý
thức vệ sinh” là một khái niệm xa lạ với bệnh nhân tâm thần) hay việc thường
xuyên phải “đề cao cảnh giác” bởi họ có thể lên cơn bất cứ lúc nào… thì việc
sống với những bệnh nhân tâm thần cũng là một trải nghiệm lý thú. Đơn giản, họ là
những con người thật thà và “hồn nhiên” nhất trên trái đất này. Họ ít bị chi
phối bởi những thói hư tật xấu của con người như bon chen, dối trá… Cũng như
những người tàn tật, họ là những người thiếu may mắn trong xã hội, hay có thể
nói, họ phải gánh chịu tội lỗi của đồng loại. Chính vì vậy mà chúng ta, những
người may mắn hơn, cần quan tâm và chia sẻ nỗi bất hạnh với họ. Đó không chỉ là lương tâm mà còn là trách nhiệm của
mỗi người trong xã hội!
Copy từ: Lê Anh Hùng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét